عوامل هسته زا
پلیمرها تحت شرایط ذیل از حالت مذاب متبلور میشوند:
- ساختار مولکولی پلیمر باید به اندازه کافی منظم باشد تا اجازه نظم بلورین را فراهم کند.
- دمای تبلور میبایست زیر دمای ذوب و با فاصله از دمای انتقال شیشهای باشد.
- هسته سازی میبایست قبل از تبلور رخ دهد.
- نرخ تبلور باید به اندازه کافی بالا باشد.
به دلیل اتصال زنجیرها، تنها تبلور مشروط به دست میآید. بنابراین اغلب به پلیمرها مواد نیمه بلورین گفته میشود. این اتصال زنجیرها دلیل اصلی تبلور پلیمرها در دمای پایینتر از دمای ذوب است. هنگام تبلور پلیمرها از حالت مذاب، بلورهای پلیمری (لاملا) از هستهی اولیه سازماندهی میشوند و ماکروساختارهای کروی پیچیده را تشکیل میدهند که اسفرولایت نامیده میشود. اسفرولایتها حاوی لاملا و همچنین مناطق آمورف بین آنها است. اسفرولایتها به شرد خود ادامه داده تا رشد آنها تحت تاثیر جبههی اسفرولایت همسایه قرار گیرد. شروع تحول فاز با ظهور ذرات بسیار کوچک فاز جدید نشان داده میشود. سرانجام هسته اولیه تشکیل خواهد شد و رشد بلور را به دنبال خواهد داشت. هسته زایی وابستگی شدیدی به دما دارد. تعداد و اندازه اسفرولایتهای تشکیل شده، تخمین زده میشوند تا میزان همگونی هسته مشخص شود. تشکیل هستهها با افزودن ماده خارجی تحت عنوان عامل هسته زا افزایش مییابند. از آنجا که هستههای بیشتری در حضور عامل هسته زا تشکیل میشوند، تحت شرایط خنک سازی مشابه اسفرولایتهای حاصل به طور قابل توجهی نسبت به حالت عدم استفاده از عامل هسته زا کوچکتر است. این پلیمرها به دلیل هستههای تشکیل شده دارای ساختار دانهای ریزتر هستند؛ این موضوع در خواص فیزیکی و مکانیکی منعکس میشود. بنابراین در درصد بلورینگی یکسان پلاستیکهای دارای اسفرولایت درشت، شکنندهتر و دارای شفافیت کمتر نسبت به پلاستیکهای با اسفرولایت ریز هستند. هسته سازی باعث افزایش دمای تبلور و سرعت آن میشود. بنابراین قطعات را میتوان در دمای بالاتر از قالب خارج کرد و به این ترتیب سیکل زمانی قالبگیری کاهش مییابد. همچنین این مواد دارای مقاومت کششی، سختی، مدول خمشی، دمای HDT بالاتر هستند. اما به طور کلی مقاومت ضربه آنها کمتر است. وضوح با افزایش سرعت خنک سازی افزایش مییابد و کاهش اندازه اسفرولایت باعث کاهش تفرق نور هنگام عبور نور از مواد میشوند.
عوامل هسته زا را تقریباً میتوان به سه دسته تقسیم کرد:
- مواد افزودنی غیر آلی مانند تالک، سیلیس، خاک رس
- ترکیبات آلی مانند نمکهای مونور اسیدهای پلی کربوکسیلیک ( مانند بنزوات سدیم) و برخی رنگدانهها
- پلیمرها مانند کوپلیمرهای استری آکریلیک و کوپلیمرهای اتیلن
مقدار استفاده معمول از این مواد هسته زا تا 0/5 است و معمولاً مقادیر بالاتر پیشرفت بیش تری ایجاد نمیکند. این مواد به صورت پودر، سوسپانسیون، محلول و یا به صورت مستربچ ترکیب میشوند. صرف نظر از روش مورد استفاده پراکنش مناسب عامل هسته زا برای ایجاد یک اثر مطلوب لازم است.